Ата жолы - бабалар салған ізбенен

Ауырпалықты алған қошқар

Жаңарған Ата жолында 2018 жылдан бері Тоқберген ағамыздың бейне жазбаларын тыңдап келе жатқан жайым бар. Адамдардың бойлары, ойлары, құлақтары, көздері, түгел қаралықтан тығындалып қалады екен. Тоқберген ағаның зікірлерін тыңдап, бейне таспаларын көру арқылы, жиылып қалған қаралықтардан әрбір пенденің бойына тазару жүре бастайтынына жайлап көзім жетіп келеді.

Ақ Ұл ағадан 22 жасымда мөр алып, Қайназар атамен ашылдым. Жастайымнан аурушаң болдым. Ата-анамыз үнемі молдаларға оқытып, емдететін. Есейдім. Одан кейін тұрмысқа шықтым. Ауру бойдан кетпеді. Дәрігердің емі конбады.

Күндердің күнінде 2006 жылы Құдай жарылқап әулие, баба, аруақтардың колдауының арқасында Сейілхан ана Ордасынан бір-ақ шықтым. Бірінші күні шыраққа барғанымда Арыстан бап баба аруағынан бата алдым. Батада анамның жатырында жатқанда жеті айлық кезімде тандалғанымды, бойдағы ауру емес қасиет екенін айтты.

«Бойдағы қасиетті алсаң бағың, алмасаң қасірет болады»- деді. Сол күннен бастап менің өмірім жақсы жағына өзгере бастады.

Сол жылы кіші керуенге, артынша үлкен керуенге шықтым. Содан кейін мөр алып, Аққу болдым. Алланың оңдылығы мен әулие бабалардың колдауының арқасында аруақтың батасын жеткізетін болдым. Ол кездегі бата, әрбір жүректен шыққан сөз атылған оқ болатын.

Толық оқу…

Алғашқы керуенде

Алғаш керуенге шыққан кезім 2003 жылдың ақпан айы еді. Бағыт Ақбура атаға түскен. Көлігіміз сары пазик болатын. Алдыңғы үш орындығынан басқасын алып тастаған, киіз төселген және терезелері фанермен жабылған еді. Отырғанда дала көрінбейтін. Отыз шақты адам едік. Арамызда жүре алмайтын қыз болды. Анасы қасында, ағасы қызды көтеріп жүретін. Екінші күні Ақбура атаға жол тарттық. Ақпан айы болған соң жолдың нашарлығынан атаның басына көлікпен жете алмайтын болдық.

Шеткі ауылға жеткенде бізді бір апа есегімен күтіп тұрды.

— Кеше ата аян берді, маған бір қыз келе жатыр соны басыма жеткіз деген,- деп қызды есегіне мінгізіп, жетелеп жеті шақырым жердегі атаның басына жаяу жеткізді. Бәріміз де сол кісіге еріп, жаяу барып жаяу қайттық.

Аталардың батасын алдық. Бірін түсінсем бірін түсінбейтінмін. Сонда да мен бір ерекше сезімде болдым, маған өзгеше әсер етті.

Үшінші күні Айша бибі ананың басына бардық. Таңға жуық Алматыға қарай жолға шықтық. Тараздан енді шыға бергенде жаңағы жүре алмайтын қызымыз (өзі дұрыс сөйлей де алмайтын еді) «апа, апа жібер» деп айғайлай бастады.

— Апа жібер қолымды, жіберші,- деп жылап тебіне бастады.

Толық оқу…

Менің балалық шағымдағы ауыл

Бала кезді еске алсам сағыныш сезімі жүректі кернейді. Нағыз қазақылықтың сақталған кезі екен ау.

Анам қолдан құрт-ірімшік, май жасайды. Күбі пісіп, құрт жасауға көмектесеміз. Қысқа деп жинаған құрт-ірімшігін анам марқұм үйге қыдырып келген қайынсіңлілеріне, қонақтарға салып беретін. Сонда да анамның қысқа деп жинаған азын-аулақ құрт-ірімшігі таусылмайды. Ошаққа пісірген таба нанның дәмі қандай, шіркін! Арасына қолдан піскен сары майды салып жіберіп, самаурынмен шай ішетін күндерді айтсаңыз. Көктемде қараша үй тігу деген науқан басталады. Абысындардың басы қосылып киіздің жыртылған жерін көктейді. Сосын жабылып қараша үйді тігеді. Біз, балалар керегенің шаңын сүртіп болысып жүреміз. Атам мен әкемнің ағасының үйіндегі қараша үйлер өте үлкен болды. Іші көздің жауын алады. Неше түрлі ою-өрнекті басқұрларымен жайнап, сән-салтанат құрып тұратын. Ол қараша үйлерді тігуге шынымен асар жасайтын. Ал, адамның көбейгені балалар үшін кішігірім той.

Жаз бойы есіктің алдынан қауын-қарбыз, қияр, қызанақ теріп алып жейміз. Анам қауынды өте жақсы көретін еді. Қайнағасының үйіне барса бірден бақшаға кіріп, қауын теріп алады екен. Сосын талдың көлеңкесіне отырып қауын кессе, үлкен әкемнің бала-шағасы тізіліп отыра қалатын көрінеді.

— Осы сендер мен келмесем қауын жемейсіңдер ма?-деп анам марқұм сылқ-сылқ күледі екен.

Толық оқу…

Қапыда кеткен қос мұңлық

Астаналықтар кеше 2020 жылғы 14 маусым күні Қаныкей ана мен Жұмай атаға зияраттап келдік. Ауа-райы өте тамаша, қоңырсалқын болды.

Алдымен Қаныкей анаға зиярат жасадық. Бейітті сәукеле тектес етіп жасапты, бірақ жоғарғы жағы мүжіліп құлапты. Қалған бөлігі сол күйінде тұр. Алты ғасыр бойы сақталған бейіт құрылысының соншалықты мықты екеніне таңғалмасқа шара жоқ.

Ал, Жұмай атаның зираты дулығаға ұқсайды. Құрылыс сол күйінде сақталған. Сонау 14 ғасырда ата-бабаларымыздың сәулет өнерін өте шебер меңгергеніне таңғаласың.

Негізі екі бейіттің де құрылысы ұқсас, бір қарағанда қазақы киіз үй сияқты.

Бұл анамыз бен атамыз пәк, мөлдір махаббаттың нышанындай.

Сонау 14 ғасырда жоңғарлар бейбіт жатқан қазақ елін қапыда басып алады. Жаудың күші басым болғандықтан, қазақ жағының тырп етуге шамасы келмейді. Осы дәрменсіздікті пайдаланған арсыз, кәпір жау қазақтың ар-намысын әбден қорлайды. Жоңғар ханы әр түн сайын кезекпен қазақтың уыздай жап-жас қыздарының арын төгеді.

Қаныкей ана қазақ халқының ар-намысы аяққа тапталып, әбден қорланып, жер болған кезінде батырлық, ерге тән қайрат көрсеткен. Небәрі 16-17 жастағы нәп-нәзік талдырмаш бойжеткен жоңғар ханының қарнына қанжар сұғып өлтіреді. Сол түні кезек Қаныкей анаға келген екен.

Жұмай ата — Қаныкей ананың жігіті.

Толық оқу…

Ата жолы және Уахабизм

Ата жолын қудалау 2006 жылдардан бері белсенді жүргізіліп келеді. Елімізде шет елдермен байланыс орнап, ақпараттық кеңістік кеңейуі себеп болса, екінші жағынан еліміздегі Дін ұстанымы еркіндігі, көптеген жастарымыздың шет елде оқып, білім алуы, олардың салтын бойларына сіңіріп, еліміз әкелуі себеп болды.

Соның бірі, бірегейі, көпшілікке таныс – Уахаббизм. Жалпы Уахабиттер мен Салафиттер Сауд Аравия жерінде 18-ғасырдың аяғында саяси, біріне бірі қарама-қарсы (оппозициялық) ұстанымдарының, діни көзқарастардың ерекшелігі нәтижесінде пайда болған. Негізін қалаушы — Мухаммад ибн Абдул Уаххаб.

Мысалы, «мұсылман бауырлар» сияқты көптеген салафиттер мемлекеттік билік тарапынан қуғын — сүргінге ұшырай бастаған кезде, олардың көпшілігі *ваххабизм-мемлекеттік дін* болып табылатын *Сауд Арабиясына* қашып кетті. Онда олар мемлекеттік діни билік жүйесіне қосылды, бұл исламның осы екі ағымының өзара әрекеттесуіне әкелді.

Уахабизмнің пайда болу себептері мен олардың мақсаттарына келер болсақ, жария болған мақсат және жасырын құпия мақсат болып екіге бөлінеді. Жария жұрт аузындағы мақсаттары – Алланың бірлігіне, серік қосуға жоламауға, бидғат атаулыдан алыс болуға үндейді. Ал шынайы негізгі мақсаттары ол мұсылман үмметінің ішінен ірткі салу, бір-біріне айдап салу, исламның атына кір келтіру, батыстың айтқанына бағындыру, оларға тәуелді ету. Өйткені, әу баста ислам жаулары мұсылмандармен бетпе-бет келіп, соғысуға шамалары келмейтін, талай жорықтарда жеңіліс тапқан болатын.

Бұл жөнінде Интернет парақшаларынан оқып алуға болады.

Толық оқу…

Індеттен қалай сақтанамыз?

Ата дәстүр, салт-сананы ұстанумен, соған тырысумен ғана! «Қазақ» деген ұлт ең жоғарғы номадтық нәсіл болатын, ата салты аяқ асты болып, төменгі нәсілді ұлттардың тыныс тіршілігін өзіне көшіру арқылы, соларға еліктеп, соларша киініп, сөйлеп, өмір салтын ұстанудан, солар жегенді жеп, жалаңаяқ, жалаңбас жүруді салтқа айналдырудан қытай, афро-американ т.б. нәсілдерден де төмендеп, жаны әлсіреп, төменгі қара нәсілдер ауруымен оп-оңай ауыратын халге жетті!

Қандай да індет, дертпен ауырмау үшін әркім Басын қорғасын! «Басыңды қорға» дегеннің де мәні сол, қорғанудың алғы шарты да басын қорғап, сағаттаудан басталмай ма? Өйткені сен тек мұрынмен, ауызбен ғана тыныс алмайсың, бүкіл денең ұсақ түтікшелерден тұрады, тыныс алады!
Тән ұлпасы нәзік губка тәріздес өзіне барлық толқын арқылы енетін қуатты да, сәуле түріндегі қуатты да, не болмаса ауру вирустарын да тартып сіңіріп алуға қабілетті! Надан болмайық, аузыңа ғана тұмылдырық киіп, басың, тәнің ашық болып қорғанам деп ойлама! Еркек, әйелге де ортақ жағдай. Жан керек болса, жаның тәніңде орналасқан, тәніңді қорғай біл, киімнің қадірі де сонда, хайуаннан солай ерекшелеген, киім арқылы тәнін жабады адам баласы.

Толық оқу…

Жер-Анаға түкірме!

Күн жылынды. Бірақ, қала көшелерінде жүру мүмкін болмай кетті. Неге десеңіз? Көшенің бәрі түкірік-түкірік!

Германия көшелерінде аппақ шұлықпен жүрсең де шұлығың кірлемейді деген аңызға бергісіз әңгіме есітіп едім. Ал біздегі жағдайды көрсең бетті басып, тұра қашқың келеді ау! Тазалық жөнінен қазақ неміс бола алмас. Сонда да жан-жағыңа түкірмей жүрсейші!

Жер-Ана деп жерді қадірлеген халықпыз. Анаңның бетіне қалай түкіресің?! Кейбір түкіргіштерге айтарым: түкірер кезде анаңызды есіңізге түсіріңізші.

Толық оқу…

Мен Ата жолына қалай келдім?

Бірде жұмыстасым кезекті демалыстан келді. 2005 жылдың қараша айы болатын. «Қай жерде демалдың, қай жерлерді тамашаладың? – деген сауалыма – Оңтүстіктің бүкіл жерін шарладық. Яссауи баба, Арыстан бап, Айша бибі анаға бардық», – деді.

Ал өзім кезекті демалыста жолдамамен басқа елдерді шарлайтынмын. Кавказ, Молдова, Ресей сияқты елдерге саяхатқа барушы едім. Ал өзімнің жерімді тамашалап көрмеппін. Әріптесім керемет етіп айтып бергенде: «Қалай, кіммен бардың?», – деп сұрақтың астына алдым. Сөйтіп ол әпкесінің мекен-жайын берді. Əпкесі Бəйдібек ата Ордасында қызмет ететін аққу екен. «Əр сəрсенбі Ордада шырақ, бата болады», – деген , ештеңеге түсінбесем де, сол күнді асыға күттім. Ол жерде ешкімді танымасам да сол күні «сəлем» деп жетіп бардым. Осылай Ата жолдағы тарихым басталды. Алғаш жеті атаға шыққаным есімде. Бейітті, моланы аралауға, тілеу тілеуге болмайды ғой деп, бір шетте состиып тұрып қалдым. Содан Ордаға келіп, бата берген кезде, сол тұрысымды, ойымды айтып салғанда (Құлсары ата) сенбеске амалым қалмады.

2006 жылдың сəуір айында Алматыдан бір-ақ шықтық. Біз кеш келдік, таңертеңге дайындалдық. Қонған үйдің қабырғалары аталардың суретіне толып тұр, бəрін оқып шықтым. Өзімнің молда атам үйге келеді дегенде, үйдегі бүкіл суреттерді жəне қуыршақтарды тығатынбыз. Атам ұрсатын. «Атамның сол сөзі есіме түсіп, – мына суреттер ілініп тұрғаны дұрыс па? – деп ойланып тұрғанымда, ел – Ақ Ұл келді, – деп бəрі далаға шықты». Терезеден қарасам, жасы мен шамалас бір жігітке барлық жиналғандар амандасып, қаумалап жатты.
– Сонша жүгіретіндей кім? – деп қойып, мен əрі қарай суреттерді тамашалауға кірістім.
– Болыңдар, автобусқа отырыңдар, – деген соң, барып автобусқа жайғастық.
Бес, алты автобус толы адам жиналыппыз.

Сосын жаңағы жігіт келіп:

– «Ал жолдарың болсын, оң сапар», – деді.

Толық оқу…

Мазһабшы ханымдардың екіжүзділігі

Таныс келіншек бар еді. Мінезі сыпайы, өте мәдениетті, күйеуіне де, үлкенге де, кішіге де сіз деп сөйлейді. Енді ол келіншектің инабаты мен мінезінің көркемдігіне көзің тояды. Мақтап отырған танысым намаз оқиды, хиджаб киіп жүреді.

Бір күні жұмыстарым болып сол үйге барып қалсам, мақтап жүрген құрбым бұтында джинси шалбар, басы жалаңбас шауып жүр. Таңғалып қарап қалыппын ғой. «Мәссаған, мына қыз сонда көшеде ғана киіне ма? Намаз кіргенде киініп алып, қайтадан шалбармен жүре беретін болған ба? Не болып кетті?» деп ойланып қалыппын.

Кейін мазһабшы досымның айтқан әңгімесі есіме түсіп кетті да, содан кейін таныс құрбымның не үшін құбылып жүргенін ұққандай болдым. Мазһабшы құрбым орамал, киім кию жайында былай деген болатын: «Ұстазымның үйіне барып едім танымай қалдым. Мини юбка киіп, шашын сәндеп, боянып алыпты. «Әйел адам күйеуінің алдында әдемі болып жүру керек. Сыртқа шыққанда ғана еркектердің көзіне түспеу үшін киінеміз. Туыстардың қасында отырғанда да боянып, шашты сәндеп әдемі болып жүрсе болады.» — деп айтыпты ұстазы. «Әйел деген тәтті кәмпит сияқты, сыртын қаптап қоймасаң құрт-құмырсқа жеп кетеді.» деп әйелдерді хиджаб киюге үгіттеп жүрген мазһабшы ханымдардың іс-әрекетінің түрі осы. Мұның ішінде араб елінен оқып келген ұстазы бар, мешіттен тәлім алған қарапайым пендесі бар.

Толық оқу…

Қазақтың исламға көмегі

Замандардан заман өткенде, бұрынғылар өліп таусылып, қалғандарға нәубет жеткенде, Араб жұртынан бір Мұхаммед деген батыр шығыпты! — деп, әуезі айдай әлемге жайылыпты. Түркістан аймағынан, Түрік ұрпағынан, Моғол нәсілінен, «Тоқсан екі баулы Қыпшақ» атанып тұрған күнде «әр рудан біреу болса, ру түгел болмақ» десіп, тоқсан екі батыр атқа мінді дейді.

Тоқсан екі батыр:

— Сол Мұхаммедті барып көрелік. Батырлығы шын болса, жолдас болып жанына ерелік!, – дейді.

Тоқсан екі батырдың мінген көліктері – ат, ұстаған қарулары – бір-бір қатқан қақ сойыл, құрғақ шөлмен жүріп барса, айтқан Мұхаммед мұнан бұрын екі соғысты өткізіп: бірінде жеңіп, бірінде жеңіліп, үшінші соғыстың үстінде тұр екен. Жан-жақтан ереуілдеп шаң шығады екен де, шаңдатып келе жатқандар кәпірлерге қосыла береді екен. Мұсылманға үйден шыққан өздерінен басқа ешкімнің шаңы қосылмайды екен. Күншығыстан бір шаң шықты, бұл шаң кәпірлер тобына бармады. Мұсылмандарға тұп-тура келді. Араб жұрты: мінгені – түйе, көбі жаяу – жалпы, қарулары – бір бір шолақ қылыш, мылтық, найзаны ұстап көрмеген. Ең алғаш ұрыс – төбелеске шыққанда, үш жүз он үш кісі жасаққа шыққан. Бәрінің ортасында көлігі – жетпіс түйе, екі ат, алты сауыт, сегіз қылыш, басқасының қолында тұтам тобылғыда жоқ. Бұлар тоқсан екі батыр – тоқсан екі аттың дүсірі жерді қозғалтқандай болыпты.

Толық оқу…