Ата жолы - бабалар салған ізбенен

Қазаққа келген бақ жолы

Былтыр тамыз айында маған жолдасым Тоқберген ағаның бейне таспасын салыпты. Ашып тыңдап едім, ол кісінің әрбір сөзінде шындық пен қуат бар екенін сезе бастадым. Ютубтан іздеп күнделікті хабарларын көріп, тыңдап отырдым. Күннен күнге қызығушылығым арта бастады. Бірінші өзіме құран қатым түсірттім де, артынша сырқат белгісі келді. Сырқат белгісі анық нақты келгенде, одан да қызығушылығым артып, үш перзентім мен жолдасыма құран қатым түсірттім. Оларға келген сырқат белгісі мені одан бетер алға жетелей бастады.

Содан әрқайсымызға емдер жүре бастады да, бойларымызда, істерімізде өзгерістер пайда бола бастады. Күндегі хабарды күнде көріп тыңдап отырдым. Абылай хан бабаның зиратын көтереміз дегенде қуанғанымнан садақа салдым. Артынша ата жолын бастаған Тоқберген аға тобымен Абылайхан бабаның орнын тауып, белгі қойып қайтқанын көрдім де, Абылайхан бабаға зиярат етіп баруға ынтық болдым.

Сонымен екі ұлыммен, жолдасыммен екі немеремді алып, бейне таспада айтқан жолмен Абылайхан бабаға барып зиярат еттік.

Толық оқу…

Менің балалық шағымдағы ауыл

Бала кезді еске алсам сағыныш сезімі жүректі кернейді. Нағыз қазақылықтың сақталған кезі екен ау.

Анам қолдан құрт-ірімшік, май жасайды. Күбі пісіп, құрт жасауға көмектесеміз. Қысқа деп жинаған құрт-ірімшігін анам марқұм үйге қыдырып келген қайынсіңлілеріне, қонақтарға салып беретін. Сонда да анамның қысқа деп жинаған азын-аулақ құрт-ірімшігі таусылмайды. Ошаққа пісірген таба нанның дәмі қандай, шіркін! Арасына қолдан піскен сары майды салып жіберіп, самаурынмен шай ішетін күндерді айтсаңыз. Көктемде қараша үй тігу деген науқан басталады. Абысындардың басы қосылып киіздің жыртылған жерін көктейді. Сосын жабылып қараша үйді тігеді. Біз, балалар керегенің шаңын сүртіп болысып жүреміз. Атам мен әкемнің ағасының үйіндегі қараша үйлер өте үлкен болды. Іші көздің жауын алады. Неше түрлі ою-өрнекті басқұрларымен жайнап, сән-салтанат құрып тұратын. Ол қараша үйлерді тігуге шынымен асар жасайтын. Ал, адамның көбейгені балалар үшін кішігірім той.

Жаз бойы есіктің алдынан қауын-қарбыз, қияр, қызанақ теріп алып жейміз. Анам қауынды өте жақсы көретін еді. Қайнағасының үйіне барса бірден бақшаға кіріп, қауын теріп алады екен. Сосын талдың көлеңкесіне отырып қауын кессе, үлкен әкемнің бала-шағасы тізіліп отыра қалатын көрінеді.

— Осы сендер мен келмесем қауын жемейсіңдер ма?-деп анам марқұм сылқ-сылқ күледі екен.

Толық оқу…

Мен Ата жолына қалай келдім?

Бірде жұмыстасым кезекті демалыстан келді. 2005 жылдың қараша айы болатын. «Қай жерде демалдың, қай жерлерді тамашаладың? – деген сауалыма – Оңтүстіктің бүкіл жерін шарладық. Яссауи баба, Арыстан бап, Айша бибі анаға бардық», – деді.

Ал өзім кезекті демалыста жолдамамен басқа елдерді шарлайтынмын. Кавказ, Молдова, Ресей сияқты елдерге саяхатқа барушы едім. Ал өзімнің жерімді тамашалап көрмеппін. Әріптесім керемет етіп айтып бергенде: «Қалай, кіммен бардың?», – деп сұрақтың астына алдым. Сөйтіп ол әпкесінің мекен-жайын берді. Əпкесі Бəйдібек ата Ордасында қызмет ететін аққу екен. «Əр сəрсенбі Ордада шырақ, бата болады», – деген , ештеңеге түсінбесем де, сол күнді асыға күттім. Ол жерде ешкімді танымасам да сол күні «сəлем» деп жетіп бардым. Осылай Ата жолдағы тарихым басталды. Алғаш жеті атаға шыққаным есімде. Бейітті, моланы аралауға, тілеу тілеуге болмайды ғой деп, бір шетте состиып тұрып қалдым. Содан Ордаға келіп, бата берген кезде, сол тұрысымды, ойымды айтып салғанда (Құлсары ата) сенбеске амалым қалмады.

2006 жылдың сəуір айында Алматыдан бір-ақ шықтық. Біз кеш келдік, таңертеңге дайындалдық. Қонған үйдің қабырғалары аталардың суретіне толып тұр, бəрін оқып шықтым. Өзімнің молда атам үйге келеді дегенде, үйдегі бүкіл суреттерді жəне қуыршақтарды тығатынбыз. Атам ұрсатын. «Атамның сол сөзі есіме түсіп, – мына суреттер ілініп тұрғаны дұрыс па? – деп ойланып тұрғанымда, ел – Ақ Ұл келді, – деп бəрі далаға шықты». Терезеден қарасам, жасы мен шамалас бір жігітке барлық жиналғандар амандасып, қаумалап жатты.
– Сонша жүгіретіндей кім? – деп қойып, мен əрі қарай суреттерді тамашалауға кірістім.
– Болыңдар, автобусқа отырыңдар, – деген соң, барып автобусқа жайғастық.
Бес, алты автобус толы адам жиналыппыз.

Сосын жаңағы жігіт келіп:

– «Ал жолдарың болсын, оң сапар», – деді.

Толық оқу…

Кірер есік бар да, шығар тесік те жоқ

Ата жолына 2006 жылы келдім. Бұл жол 1997 жылы басталып жатқанда ауыра бастадым. Таңға таман орнымнан тұра алмаймын, денемнен жан кетіп қалады. Содан әкемнен естіген Я Алла, Пір Бекет атам қолда деген сөзді айтам. Бес минуттан соң денем босап, қалпына келіп тұрып жұмысыма барам. Дертіме шипа іздеп бармаған емшім қалмады, ешқандай нәтиже болмады. Өзімнен үлкен Гүлшара дейтін апам маған: «қасиетің бар», -деп айтқанда сенбеген едім.

Маған: «түнгі екі шамасында тұрып ясин, фатиха, ықылас, нас сүрелерін 100 рет оқы»,- деді. Сол сүрелерді оқып жеңілдендім.

2004 жылы әріптесім Қалампыр апа маған: «Сарағашқа барып демалайық, ақшасын өзім төлеймін»,- деді. Сосын келістім. Сарағашта демалыс күні зияратқа автобуспен Түркістанға жүретін. Біз автобусқа кешігіп қалып қойдық. Қалампыр такси жалдап санаториядан Шымкентке, содан Түркістанға, Арыстан баба, Қожа Ахмет Яссауи баба, Ибрагим ата, Гаухар ана және Укаша атаға дейін апарды. Арыстан бабада түнеген күні бірінші рет топқа бата беріп жатқанын көрдік. Бірақ мағынасын түсінбедік. Мен осы жолды ұстану керек деген аян көрдім.

Ауылға келдік. Қайтадан өз орнымды таппай жүрдім.

2006 жылы Қалампыр келіп: «Бекет Ата Ордасы ашылыпты»,- деді.

Сөйтіп Ордаға бардық. Жанымда демеуші, бауырмал Қалампыр апа болғанына мың да бір рақмет! Батада қасиет аласың деп Түркістанға жол салды.

Қасиеттің мағынасын түсінбедік. Әйтеуір, бес атамыздың белгісін жатқа білемін.

Үлкен Ордада бес жүздей адамнан мөр алдық. Ұстаз Ақ Ұлмен таныстық. Мөр алғанда үрей, қорқыныш болды. Өйткені оның сұрауы қатты екен. Кірер есік бар, шығар тесік жоқ деді. Өте жіңішке жол, қай уақытта пенде тайып кетеді, ешкім білмейді,- деді ұстазымыз.

Мыңнан жүзі, жүзден оны қалады деген сөздері дəл келді. Қаншама сұңқар мен аққулар ашылды.

Ұстазымыз Ақ Ұл қайтқанда жетекшіміз де қиналып, біз əр қайсысымыз Ордада қолдан келгенше қызметімізді атқарып жатырмыз.

Ордам Оғланды ата атында. Қайназар атамен ашылдым. Қалампыр Шопан ата Ордасы, Сарыбай би атамен ашылды.

Жұмакүл БОРАНҚЫЗЫ

Қамшының хикметі

Мен қамшы жайлы әңгіме айтқым келеді. Ата жолында осымен екінші рет қамшы алып жатырмын. Бірінші қамшыда баталарда жаздың жайма шуақ күнінде бес атаға кеуенмен келгенде Қырықбай атаң емін салады деді.

Ол наурыз айы болатын. Жазға дейін несіне тосамын, қар ерісе барамын ғой деп ойладым.

Бірақ біз пендеміз ғой алда не күтіп тұрғанын білмейміз. Содан карантин басталды да, батада айтқандай жазға дейін созылды. Өткен жексенбіде керуенмен бес атаға барып Қырықбай атаның басынан ақтық алдым. Сосын келесі күні қамшыдан кейін үйге келіп, құптан намазын оқып болып атаның ақтығын жастығыма орап ем жүрсін деп жаттым. Сосын түс көрдім…

Түсімде өзімді көріппін. Төсекте жатырмын. Ішімде бір дәу қап-қара жылан оратылып жатыр екен. Қасына жақындай бергенде жаңағы жылан ирелеңдеп сырғып жерге түсіп кетті. Бұл атаның айтқанындай тазалауы ғой деп жорыдым.

Айтайын дегенім қамшы алуды ойлап ниет етіп жүргендерге іштегі қарсылыққа қарамай, қорықпай қамшы алып тазарыныңыздар. Ниеттенсеңіздер, аруақтарыңыз қолдайды. Қорқынышты ештеңе жоқ. Жігер керек. Әйелдер алып жатқанда ерлердің ойланып жүргені ұят. Осындай бізге Алла кереметін беріп жатқанда күнәларымыздан тазарынуға асығайық ағайын дегім келеді.

Мұратбек ДҮЙСЕНБИНОВ

Қасиетті қасіретке айналдырма

Адам боп жаратылған соң, басыңнан небір жағдайлар өтеді екен. Есімді білгелі, əсіресе сегіз жасымнан бастап, бала боп күліп, ойнай алмадым. Үнемі қорқынышты түс көріп не болмаса бір нәрседен қорқып ұйықтай алмайтынмын.

Əкем 1973 жылы Ташкенттен Қызылордаға ата-бабамның жатқан жері деп қоныс аударды.

Алғашында үйрене алмай жүрдік. Құмның арасы, ыстығы да бөлек. Бізге ескілеу үй бұйырды. Орыстар тұрған үй болу керек.

Сынған шөлмектерді сыртқа шығарып тазалағанымыз есімде қалыпты. Сол үйден менің азабым басталды. Түн болса мені құйын секілді қара зат айналып жүреді, кеудемді тұншықтыра басып отырып алатын. Түнімен арпалыста боламын. Ұйықтауға қорқатынмын. Сыртқа шыққанда маған көмекші аталарым келетін. Атаммен сөйлесіп, бəрін ұмытушы едім. Көбіне сыртта мал бағуға, егінде жүргенде тынышталатынмын. Үйдегілерге айтқанмен түсінбейді. Сол үйде бес жылдай тұрып отбасымыз ауырып, қиналыс болғаны есімде. Бірінші сыныптан бастап ауруханадан шықпайтын едім. Қаным аз, ішімде ас тұрмайды, əлсізмін.

Толық оқу…

Ата жолында Алланың хикметін көрдім

Мен 2004-2005 жылдар аралығында ауырып дəрігерге қаралып емделіп жүрдім. Бірақ бір айдан кейін қайта ауырып, қайта ем алып жүрдім. Маған дәрігер: «жатырыңда жара бар, соны отамен алу керек»,-деді.

Сөйтіп Ақтау қаласына жіберді. Менің қан қысымым жоғары болды жəне ауырғандықтан əлсізденіп қалғанмын. Сонымен Ақтаудың дəрігеріне келдім. Мені узи-ға түсіріп: «жатырдағы жара өсіп кеткен, ота жасату керек»,- деді.

— Егер де жасатпасаң, жара іріңдеп жатырыңды түгел алдырасың,-деді. Мен жара өспей тұрғанда ота жасатайын деп келістім.

Дәрігер маған бір шарт қойды. «Сен бізге ота жасауға қолыңнан қолхат бересің. Себебі сенің қаның аз, өліп кетсең біз жауапты болмаймыз»,- деді.

Қасымда отағасым бар еді, сол кісіге дәрігердің айтқанын айттым. Ол қорқып кетті де маған: «Мен сені өлтіруге əкелген жоқпын. Ота жасатпай-ақ емдел»,- деп мені ауылдың емханасына əкеліп жатқызды.

Толық оқу…

Қасиет көзінің ашылуы

Балалық шақта қатты ауырдым, қан қызуым көтеріліп, ұйқылы-ояу екі-үш күн арпалысып жаттым. Анам жүзімнен, алмадан жасалған сусынды беріп,мені қадағалап отырды. Есім біресе кіреді, біресе тұңғиыққа түскендей əлсіреп, ештеңеге шамам келмей, құр сүлдерім жатып қалдым. Өмірмен арпалысқа түстім. Сол кезде бір кісілер келді де болды, сен жазылдың деп алақандарын жайып бата беріп кетті. Сол кезден бастап денеме жан енгендей бойым жіпсіп терлей бастадым. Арасында оянып сөйлеп жатырмын. Мен жазылдым деймін. Күзетіп отырған анам: «Не дейсің?»-деп сұрайды. Мен қайталаймын, олар түсінбейді. «Не деп жатыр?»-деп күледі. Мен барынша түсіндіруге тырысамын, олар түсінбейді. Сол кезде тілім күрмеліп басқаша шықты ма, анам сөзіме түсіне алмады.

Бір ұйықтап тұрған соң жазылып кеттім.

16-17 жасқа келгенде тұңғиыққа түсіп, мазам қашты. Оңаша қалып, ешкімді жақтырмадым. Анам емші əкеліп, үйдің ішінде шылапшынға отырғызып қойып, арнайы сойылған қойдың өкпесімен денемді емшіге ұрғызып, емін жасады. Өз қалпыма келіп, өмір сүруді жалғастырдым.

Толық оқу…

Ата жолынан ғылым-білім үйреніп жатырмын.

Мен көп балалы отбасында шүпірлеген он баланың төртіншісі болып дүниеге келіппін. Əкем мені жақсы көріп, мейіріммен өсірді. Жора-жолдастары да еркелететін.

Бала кезден бойымда бір қасиет барын сезетін едім. Басымнан түрлі оқиғалар өтіп жатты. Өмірдің бейнеті болмай қалған жоқ, өзімнен кейінгі бауырларыма қамқор болдым.

Қазіргі таңда отбасылымын, төрт перзентім бар.

Бір күні марқұм енем: «Ауылға емші қыз келіпті»,- деді.

Емші Гүлжанар Алматы қаласында тұратын өз аулымыздың қызы еді. Енем мені сол қыздың үйіне ертіп апарды.

Барған соң  жанағы қыз тақпақтатып біраз нəрселер айтты. Сөздері көңілімнен шығып, Гүлжанарды Алматыға жол түскен кезде іздеп бардым.

Ордасына кірдім, шыраққа қатыстым, бата алдым. Түркістанға ұлыммен бірге зияратқа да бардым. Ұлымның  ауыратыны бар еді. Түркістанға зиярат етуге екінші рет тағы да жол түсті. Бұл жолы жоғары оқу орнына түсуге дайындалып жүрген қызымды апардым. Куйеуім кішкене қарсылық білдірсе де, қаражат тауып берді. Ол кезде мен көп нәрсені түсінбейтінмін. Ауылдан ұзап шықпаған  соң аздап қорқыныш та болды.

Толық оқу…

Ата жолынан іздегенімді таптым

Мен Түркменстанның ауылдық жерінде туып өстім.  Ата-анам төрт түлік мал баққан.  Ауылда аттың, есектің құлағында ойнап өстік. Ауыл нағыз қазақ салтын ұстанатын. Əкем ауылда шебер , өнерлі болған. Жүйрік аттарды баптап бəйгеге қосатын. Əжемнің түс көру жəне жору қасиеті бар еді. Ауыл адамдары келіп, көрген түстерін жорытатын. Сонымен бірге өзінің де көрген түстерін айтып отыратын. Бəріміздің атымызды да түс арқылы, аян алып қойған екен. Əжем бізге батырлар, хандар, əулиелер жайлы түрлі дастан, қисса, ертегілер айтып беретін.

Мен Қазақстанға 2007 жылы келдім.  Жұмысқа тұру өте қиын кезең, үлкен парамен алатын. Жұмысқа кіре алмай жүргенде, Бекет атаға зиярат етіп барып, келсем, келе жұмысқа қабылданғанымды білдім. Еш шығынсыз жұмысқа кіргенім  бір хикметтің бірі шығар деп ойладым.

Өмірде кітапты көп оқыдым, ізденімпаз адаммын.

Ата жолы жайлы, аққу-сұңқар, Орда, шырақ, керуен жайлы мүлдем хабарым болған жоқ. Арыстан баб, Бекет ата, Айша бибі ана зираттарына тəу етіп өз бетімше барғанмын. Ақұл аға жайлы еш жерден естімегенмін.

2017 жылы ютубтан Тоқберген ағаны көрдім. Сол  кезде ғаламтордың поштасымен сөйлесетін едік. 2018 жылы ватсапта Сұқбаттасу тобы ашылып, маған шақыру келді. Сол топта отырып, өте көп мағлұмат алдым, көп нəрсені түсіндім. Ал 2019 жылдың жаз айында Астана қаласына барып, Ордада бірінші рет қамшы алдым.

Намазды 2009 жылдан бастап оқимын. Ал мешіттерге барсам, имамдар арабтың қағидаларын айтып отыратын. Неге бұлар қазақтың салт- дəстүрін, əулиелер , қазақтың жақсыларын əңгіме етіп айтпайды деген іштей қарсылықтар болатын. Бала кезден ата-əжелерімізден əулиелердің кереметтері жайлы қисса, ертегілер тыңдап өстік. Ата жолына келіп, іздегенімді таптым. Игі жақсылар жайлы өте көп мəлімет алудамын.

Жолдас Есқуатов Балмұханұлы, Ақтау қаласы.